Przykładowy fragment mapy topograficznej (skala 1:10 000) z zaznaczonymi obiektami, które mogą być ciekawe pod względem geologii i występowania minerałów lub skamieniałości

Poszukiwania minerałów powinniśmy rozpocząć od dokładnego przestudiowania mapy terenu (mapy turystyczne, topograficzne, geologiczne, Google Earth), w którym zamierzamy zbierać okazy oraz przejżeniu dostępnej literatury (przewodniki geologiczne, artykuły w pismach naukowych - często dostępne online). Naszą uwagę w terenie powinny przyciągać różne odsłonięcia naturalne (skarpy, skałki, urwiska) jak i sztuczne (kamieniołomy, żwirownie, rowy melioracyjne, skarpy dróg itp.). Czynne kamieniołomy i kopalnie najlepiej penetrować zaraz po odstrzale, wtedy mamy szansę znalezienia dobrych okazów. Pamiętajmy jednak o tym, że przed wkroczeniem na teren kamieniołomu lub kopalni należy uzyskać zezwolenie od dyrekcji na wstęp. Stare i nieczynne kamieniołomy są także miejscem bogatych znalezisk, tutaj jednak czeka nas więcej pracy przy rozbijaniu bloków.

Zapraszam na wyprawy geoturystyczne i poszukiwania minerałów  - szczegóły na stronie geopasja.pl

Kamieniołom marmurów dolomitycznych w Rędzinach (Rudawy Janowickie)

Wiele ciekawych minerałów możemy znaleźć na hałdach kopalnianych. Na świeżych i czynnych hałdach występują okazy nowe, wywiezione niemal prosto z kopalni. Hałdy starych kopalń są z reguły mocno wyeksploatowane z dobrych okazów, zwłaszcza w zewnętrznych partiach, wtedy warto wkopać się w głębsze partie.
Hałdy pokopalniane z grubsza można podzielić na hałdy kopalń węglowych, gdzie łatwo znajdziemy próbki przeróżnych skał osadowych i odciski roślin karbońskich, oraz kopalń rud metali i innych surowców (magnezyt, baryt, fluoryt). W tych najczęściej trafić możemy na popularne minerały kruszcowe (np. piryt, chalkopiryt, galena, sfaleryt, markasyt, arsenopiryt, magnetyt, hematyt), towarzyszące im minerały żył kruszcowych (kwarc, baryt, kalcyt, fluoryt) oraz minerały wietrzeniowe (m.in. malachit, azuryt, chryzokola, limonit, goethyt).

Hałda nieczynnej kopalni magnezytu Wiry k. Sobótki

Żwirownie i kopalnie węgla brunatnego też są miejscem występowania minerałów. W żwirowniach możemy spotkać na otoczakach, szczególnie wapiennych, dendryty minerałów manganowych (np. psylomelan) oraz przeróżne skały, zwłaszcza magmowe i metamordiczne, niekiedy z ładnymi kryształami granatów. W kopalniach węgli brunatnych i iłów trzeciorzędowych znaleźć można kuliste konkrecje markasytu. W centralnych i północnych regionach Polski okazy skał można znaleźć na polach i w stosach kamieni ułożonych przy drogach.

O powodzeniu naszych poszukiwań w dużej mierze decyduje dobre przygotowanie merytoryczne - przestudiowanie literatury przed wyjściem w teren pozwali nam bez problemu namierzyć właściwe miejsce w kamieniołomie czy warstwę w odsłonięciu. Eksplorując naturalne odsłonięcia i ściany kamieniołomów należy szukać przede wszystkim różnych szczelin, pęknięć i pustek, w których mogły swobodnie rosnąć kryształy.

Pustka w obrębie żyły kwarcowej (tzw. alpejskiej) z druzami kryształów kwarcu dymnego. Val Giuv, Alpy, Szwajcaria.

Szczotka krystaliczna kwarcu dymnego na ścianach szczeliny w granicie. Masyw Mt. Blanc, Alpy, Francja

Przy wydobywaniu minerałów powinniśmy pamiętać o paru rzeczach:

• w miarę możliwości okazy powinny być wydobyte wraz z otaczającą ją skałą - są dużo bardziej atrakcyjne niż wyizolowane kryształy

• kryształów i szczotek krystalicznych nie należy uderzać bezpośrednio młotkiem (lub w ich bliskim otoczeniu) ponieważ ulegną one zniszczeniu - przy wypreparowywaniu okazów ze skały należy wykorzystywać naturalne pęknięcia i szczeliny

• minerały często występują w skupieniach, dlatego warto je wydobywać w całości

• w przypadku większych skupień należy użyć kilku dłut i wbijać je stopniowo na całej długości szczeliny

• unikajmy w terenie usuwania nadmiaru skały, jeśli okaz wydaje się delikatny - lapiej zabrać go do domu i tam dokonać potrzebnej preparacji i usunięcia zbędnej skały.

Rozbijanie bloku granitu dużym młotem.

Odspajanie za pomocą dłuta fragmentu skały z kryształami kwarcu.

Wyruszając w teren w poszukiwaniu okazów pamiętajmy o poszanowaniu przyrody - starajmy się nie niszczyć roślinności oraz unikać prac terenowych w miejscach objętych ochroną (Parki Narodowe, rezerwaty, pomniki przyrody nieożywionej). Wiele miejsc nie bedących pod ochroną, jednak posiadającą dużą wartość naukową i dydaktyczną, jest mocno zdewastowana wieloletnią eksploatacją - także tutaj ograniczmy nasze działania do zbierania próbek z osypisk, niż kucia w ścianie. Podobnie zachowajmy umiar w pobieraniu próbek ze starych kopalń, gdyż stanowią one ważne ślady dawnego górnictwa.

Pomnik przyrody nieożywionej - piaskowcowa skałka "Diabelska Maczuga" (Dolny Śląsk)

_______________________________________________________________________________

Rozłupywanie łupkowych płyt z amonitami (Holzmaden, Niemcy)

Świeżo odłupana płyta pełna spirytyzowanych jurajskich amonitów (Holzmaden, Niemcy)

W skałach wulkanicznych takich jak bazalty czy ryolity ciekawe minerały występują najczęściej w postaci owalnych pustek wypełnionych kryształami, zwanymi geodami - na zdjęciu geoda ametystowa (Sidi Rahhal, Maroko)

Wiele ciekawych minerałów znajdowanych jest w utworach żyłowych - powyżej w skarpie drogi odsłaniają się skały magmowe przecięte żyłą jasnego pegmatytu (Atlas Wysoki, Maroko).

W Polsce liczne żyły pegmatytowe trafiają się w masywie Gór Sowich.

Powierzchnia ławicy wapienia z widocznymi przekrojami dewonskich głowonogów (Antyatlas, Maroko)

Wyrobiska w zwietrzelinie skał wulkanicznych (ryolity, tufy ryolitowe) bogate w owalne buły z agatami (Nowy Kościół, Dolny Śląsk)