|
Region dolnośląski już od setek lat był obszarem
intensywnych poszukiwań i eksploatacji wielu surowców mineralnych, z których
największe znaczenie miały rudy metali, często spotykane w wielu rejonach
Dolnego Śląska. Powodem zasobności tego terenu w złoża przeróżnych kruszców,
jest jego burzliwa przeszłość geologiczna (ruchy górotwórcze, wulkanizm,
metamorfizm), a co za tym idzie skomplikowana budowa geologiczna. W artykule tym
przedstawię pokrótce ważniejsze ośrodki i miejsca eksploatacji rud metali,
ich historię, warunki występowania, genezę a także charakterystykę minerałów
rudnych i pobocznych w złożu.
Cześć I
Góry i Pogórze Kaczawskie
Rejon rudny Chełmiec-Stanisławów (mineralizacja Fe)
Chełmiec
Początki kopalnictwa na tym rejonie zaznaczają się w XVI wieku.
Ich celem była pierwotnie eksploatacja rud srebra i złota, a także miedzi. W
XIX w. przedmiotem wydobycia stały się rudy żelaza, które wydobywano w
latach 1858-1885, a następnie w latach 1921-1944 z licznymi przerwami. Złoże
tworzą żyły hematytowe, syderytowo-kwarcowe i niekiedy polimetaliczne,
rozmieszczone wśród staropaleozoicznych łupków zieleńcowych, kwarcytów i
fyllitów metamorfiku kaczawskiego. Mineralizacja rudna związana jest z działalnością
hydrotermalna intruzji granitowej Karkonoszy.
Stanisławów - kopalnia
"Wilcza"
- złoże odkryto w 1858r., eksploatacja trwała w latach 1861-1886
oraz 1937-1945. Celem eksploatacji były dwie stromo zapadające żyły rudne -
północna i południa (w rejonie kopalni znajdowało się jeszcze kilka
mniejszych żył, które nie podlegały eksploatacji). Wszystkie ciała rudne
przecinały ordowickie i sylurskie łupki zieleńcowe, fyllity oraz diabazy. Głównymi
minerałami budującymi żyły był hematyt i kwarc. Hematyt występuje tu w
postaci skupień zbitych i ziemistych o intensywnie czerwonej barwie, a także
tworzy skupienia nerkowate, groniaste, rzadziej gładkie, błyszczące skupienia
typu "szklane głowy" (błyszcz żelaza). Hematytowi towarzyszy różnie
zabarwiony (od ciemnobrunatnych do żółtobrunatnych) syderyt, tworzący
zazwyczaj skupienia zbite, ziarniste, a także biały, rzadziej przezroczysty
baryt, występujący w agregatach skorupowych, zbitych masach, i niekiedy
tabliczkowych kryształach. Poza głównymi minerałami kruszcowymi spotyka się
podrzędnie inne minerały siarczkowe takie jak piryt, chalkopiryt czy
tetraedryt, a także pospolity dolomit i ankeryt.
Zbite skupienia hematytu, hałdy kop. "Wilcza". (Coll. G. Bijak)
Sichów
Eksploatacja żyły syderytowo-kwarcowej z podrzędnie występującymi
siarczkami żelaza, miedzi, ołowiu i cynku.
Męcinka
Dwie żyły rudne syderytowo-kwarcowe z hematytem, sporadycznymi
siarczkami i wtórną mineralizacją limonitową.
___________
Rejon Złotoryja-Boleslawiec - mineralizacja
Cu w utworach cechsztyńskich (niecka grodziecka i leszczyńska)
NOWY KOŚCIÓŁ (złoże
rud Cu)
Pierwsze wzmianki o próbach wydobycia pochodzą z 1509 roku; niedługo
przed I wojną światową zaczęto odkrywkowo eksploatować tu skały węglanowe
i jako surowiec podrzędny - rudy miedzi. Właściwa eksploatacja rozpoczęła
się po II wojnie światowej, gdy dokładnie zbadano i udokumentowano złoże. Złoże
związane jest ze skałami węglanowymi (głównie margle, rzadziej wapienie)
dolnego i środkowego cechsztynu (perm). Złoże zbudowane jest z dwóch partii
- serii margli miedzionośnych i leżących na nich margli ołowionośnych.
Okruszcowanie minerałami miedzi najsilniejsze jest w spągu serii margli
miedzionośnych, zmniejszając się na korzyć okruszcowania ołowiem ku
stropowi. Kruszce miedzionośne to głównie chalkopiryt, bornit, chalkozyn,
piryt z rzadka tetraedryt i kowelin, natomiast pozostałe kruszce koncentrujące
się w stropowej części złoża to galena i sfaleryt. W brzeżnych partiach złoża
spotykany jest azuryt i malachit, efekt wietrzenia minerałów rudnych. Poza
seriami rudonośnymi rozproszone kruszce występują w osadowych skałach
otaczających złoże. Geneza mineralizacji nie jest do końca jasna, ale
przyjmuje się że jest ona pochodzenia osadowego (stwierdzona obecność
pierwiastków ciężkich w złożu może wskazywać także na działalność wód
hydrotermalnych w dnie dawnego morza cechsztyńskiego).
---
Wielisław Złotoryjski
Na zboczach g. Wielisławka ślady starych wyrobisk górniczych -
niewielkie żyły kwarcowe przecinające staropaleozoiczne łupki, fyllity
oraz permskie skały wylewne, okruszcowane pirytem i galeną z zawartością
niewielkich ilości srebra i złota. W złożu również wydobywany był -
hipergenicznego pochodzenia - limonit. Żyły związane były z waryscyjską
działalnością hydrotermalną (intruzja Karkonoszy).
[w budowie]
BIBLIOGRAFIA
Budowa Geologiczna Polski - Złoża surowców
mineralnych, 1987. Praca zbior. pod red. Romana Osiki.
Fedak J., Lindner M. 1966 - Metalogeneza Sudetów. Prace
PIG.
Grocholski W. [red.] 1969 - Przewodnik geologiczny po
Sudetach.
Lis J., Sylwestrzak H. 1986 - Minerały Dolnego Śląska.
Janeczek J., Kozłowski K., Żaba J. 1991 - Zbieramy
minerały i skały.
|