ZŁOŻA RUD METALI I GÓRNICTWO NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA

Region dolnośląski już od setek lat był obszarem intensywnych poszukiwań i eksploatacji wielu surowców mineralnych, z których największe znaczenie miały rudy metali, często spotykane w wielu rejonach Dolnego Śląska. Powodem zasobności tego terenu w złoża przeróżnych kruszców, jest jego burzliwa przeszłość geologiczna (ruchy górotwórcze, wulkanizm, metamorfizm), a co za tym idzie skomplikowana budowa geologiczna. W artykule tym przedstawię pokrótce ważniejsze ośrodki i miejsca eksploatacji rud metali, ich historię, warunki występowania, genezę a także charakterystykę minerałów rudnych i pobocznych w złożu.

Cześć I

Góry i Pogórze Kaczawskie

Rejon rudny Chełmiec-Stanisławów (mineralizacja Fe)

Chełmiec
Początki kopalnictwa na tym rejonie zaznaczają się w XVI wieku. Ich celem była pierwotnie eksploatacja rud srebra i złota, a także miedzi. W XIX w. przedmiotem wydobycia stały się rudy żelaza, które wydobywano w latach 1858-1885, a następnie w latach 1921-1944 z licznymi przerwami. Złoże tworzą żyły hematytowe, syderytowo-kwarcowe i niekiedy polimetaliczne, rozmieszczone wśród staropaleozoicznych łupków zieleńcowych, kwarcytów i fyllitów metamorfiku kaczawskiego. Mineralizacja rudna związana jest z działalnością hydrotermalna intruzji granitowej Karkonoszy.

Stanisławów - kopalnia "Wilcza"
- złoże odkryto w 1858r., eksploatacja trwała w latach 1861-1886 oraz 1937-1945. Celem eksploatacji były dwie stromo zapadające żyły rudne - północna i południa (w rejonie kopalni znajdowało się jeszcze kilka mniejszych żył, które nie podlegały eksploatacji). Wszystkie ciała rudne przecinały ordowickie i sylurskie łupki zieleńcowe, fyllity oraz diabazy. Głównymi minerałami budującymi żyły był hematyt i kwarc. Hematyt występuje tu w postaci skupień zbitych i ziemistych o intensywnie czerwonej barwie, a także tworzy skupienia nerkowate, groniaste, rzadziej gładkie, błyszczące skupienia typu "szklane głowy" (błyszcz żelaza). Hematytowi towarzyszy różnie zabarwiony (od ciemnobrunatnych do żółtobrunatnych) syderyt, tworzący zazwyczaj skupienia zbite, ziarniste, a także biały, rzadziej przezroczysty baryt, występujący w agregatach skorupowych, zbitych masach, i niekiedy tabliczkowych kryształach. Poza głównymi minerałami kruszcowymi spotyka się podrzędnie inne minerały siarczkowe takie jak piryt, chalkopiryt czy tetraedryt, a także pospolity dolomit i ankeryt.


Zbite skupienia hematytu, hałdy kop. "Wilcza". (Coll. G. Bijak)

Sichów
Eksploatacja żyły syderytowo-kwarcowej z podrzędnie występującymi siarczkami żelaza, miedzi, ołowiu i cynku.

Męcinka
Dwie żyły rudne syderytowo-kwarcowe z hematytem, sporadycznymi siarczkami i wtórną mineralizacją limonitową.

___________
Rejon Złotoryja-Boleslawiec - mineralizacja Cu w utworach cechsztyńskich (niecka grodziecka i leszczyńska)

NOWY KOŚCIÓŁ (złoże rud Cu)
Pierwsze wzmianki o próbach wydobycia pochodzą z 1509 roku; niedługo przed I wojną światową zaczęto odkrywkowo eksploatować tu skały węglanowe i jako surowiec podrzędny - rudy miedzi. Właściwa eksploatacja rozpoczęła się po II wojnie światowej, gdy dokładnie zbadano i udokumentowano złoże. Złoże związane jest ze skałami węglanowymi (głównie margle, rzadziej wapienie) dolnego i środkowego cechsztynu (perm). Złoże zbudowane jest z dwóch partii - serii margli miedzionośnych i leżących na nich margli ołowionośnych. Okruszcowanie minerałami miedzi najsilniejsze jest w spągu serii margli miedzionośnych, zmniejszając się na korzyć okruszcowania ołowiem ku stropowi. Kruszce miedzionośne to głównie chalkopiryt, bornit, chalkozyn, piryt z rzadka tetraedryt i kowelin, natomiast pozostałe kruszce koncentrujące się w stropowej części złoża to galena i sfaleryt. W brzeżnych partiach złoża spotykany jest azuryt i malachit, efekt wietrzenia minerałów rudnych. Poza seriami rudonośnymi rozproszone kruszce występują w osadowych skałach otaczających złoże. Geneza mineralizacji nie jest do końca jasna, ale przyjmuje się że jest ona pochodzenia osadowego (stwierdzona obecność pierwiastków ciężkich w złożu może wskazywać także na działalność wód hydrotermalnych w dnie dawnego morza cechsztyńskiego).

---

Wielisław Złotoryjski
Na zboczach g. Wielisławka ślady starych wyrobisk górniczych - niewielkie żyły kwarcowe przecinające staropaleozoiczne  łupki, fyllity oraz permskie skały wylewne, okruszcowane pirytem i galeną z zawartością niewielkich ilości srebra i złota. W złożu również wydobywany był - hipergenicznego pochodzenia - limonit. Żyły związane były z waryscyjską działalnością hydrotermalną (intruzja Karkonoszy).

[w budowie] 

 

BIBLIOGRAFIA

Budowa Geologiczna Polski - Złoża surowców mineralnych, 1987. Praca zbior. pod red. Romana Osiki.

Fedak J., Lindner M. 1966 - Metalogeneza Sudetów. Prace PIG.

Grocholski W. [red.] 1969 - Przewodnik geologiczny po Sudetach.

Lis J., Sylwestrzak H. 1986 - Minerały Dolnego Śląska.

Janeczek J., Kozłowski K., Żaba J. 1991 - Zbieramy minerały i skały.

 

strona należy do serwisu www.geopasja.pl